Biz Sorduk Ufuk Demirbaş Anlattı

Ereğli'de gerek Demirbaş Fidancılık Peyzaj, gerese Demirbaş Emlak olarak tanınan S.S Ereğli Tarımsal Kalkınma koop başkanı Ufuk Demirbaş ile kooperatifçilik üzerine söyleşi gerçekleştirdik...

İşte Ufuk Demirbaş ile Kooperatifçilik nedir? Neden gereklidir? soruları ve cevapları

Günümüz sektörel dış ticaret şirketlerinin yerel ve küçük örnekleri olan kooperatifler; sadece ürünleri değerlendirmekle kalmazlar, ucuz ham madde tedariki ile de üyelerine destek olurlar. Kooperatifçiler de kazan-kazan mantığıyla hareket ederler.

Kooperatifçilik konusunda deneyimleri olan ve kendisi de tarım ile uğraştığından dolayı Tarımsal bir kooperatif olan Tarım Kalkınma Kooperatifi başkanlığı yapan Ufuk Demirbaş, gazetemiz okuyucuları için, kooperatifçilik hakkında merak edilen sorulara yanıt verdi.

Kooperatifçiliğe olan ilginiz ne zaman başladı ve neden bu alanda çalışmalar yapma gereği hissettiniz?
Yaşadığım bölgenin tarım bölgesi olmasından dolayı kooperatifçiliğe ilgim küçük yaşlardan beri vardı. Ailem de tarımın içinde olduğu için, ‘Bir gün büyüyüp kooperatif kuracam derdim. Bana göre, ülkeler tarımla, tarım ise kooperatiflerle kalkınır. Başka bir deyişle, ülkeler tarım olmadan, tarım ise kooperatifler olmadan kalkınamaz. İşte bu düşünceyle, başta kooperatifler olmak üzere; tarım, gıda, iklim ve tarımsal üretim hakkında çalışmalar ve araştırmalar yapmaya başladım. Yoğun olarak ve doğrudan yabancı kaynaklardan ve güncel bilgilerden yararlanıyorum. İnanıyorum ki başarılı bir kooperatifçi olmamı bu çalışmalara borçluyum.

Kooperatifçilik tüm dünyada önem verilen ve üstelik ticari yönü olan organizasyonlardır. Bu durum nasıl bir yapı gerektirir?
Bildiğiniz gibi, ham maddeye ve üretime yönelik olan kooperatiflerin hemen hemen hepsi işletme statüsünde yönetilir. Dolayısıyla deneyimli bir organizasyon gerekliliği vardır. Yani uzmanlaşmış bir yönetim ile yola devam ederler. Çünkü sonuçta değerlendirilecek en az bir üründen ve yüksek bir katma değerden bahsediyoruz demektir. Bu yönetim şekilleri, ticaret yapan kooperatifler için de geçerlidir.
Ekonomik işletmeler ve kendine yeten örgütler olarak kooperatifler üyelerinin ve bulundukları yerin yerel halkının sosyo-ekonomik durumlarının iyileşmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bugün dünyamız; dengesiz mali yaşam, giderek artan gıda güvenliği ihtiyacı, artan adaletsizlik, artan çevre bozulması, bölgesel çatışmalar ve hızlı iklim değişiklikleriyle karşı karşıyayken kooperatiflerin ortaya koyduğu ekonomik işletme modeli daha fazla dikkate alınmaya başlanmıştır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki kooperatif sektörü, başarılması istenen yeni yüzyılın gelişme hedeflerinin önemli bir parçası olarak kabul edilmektedirler. Neden ülkemizde de aynı amaçla çalışmalar olmasın? Bu konulara odaklanmamız gerekir ve istediğim de budur. Bir de gıda konusunda ses sahibi olan başlıca üniversitelerimizin de işin içerisine girmesinin vakti gelmiş de geçmektedir. Sadece kamudan beklenen kontroller ve denetimler ile gıda konusunda çok yol alınamaz. Amaç gerekirse yenilik ve yenilikçilik üzerinden çağı yakalamak ve hatta ihracat yapan lider ülkeler arasına girmek olmalıdır. Sadece salkım domates ile Rusya pazarını amaçlamak, katma değerlerimizi ve hedeflerimizi çok düşük tutacaktır. Toprak Mahsulleri Ofislerinden ziyade, yarı-resmi olan borsaların da işin içerisine çok girmeleri gerekir.

Okuyucuların daha iyi anlayabilmesi için, kooperatifçilik neden gereklidir?
Kooperatif; ortak ekonomik, sosyal ve kültürel ihtiyaç ve istekleri müşterek sahip olunan ve demokratik olarak kontrol edilen bir işletme yoluyla karşılamak üzere, gönüllü üyelikler ile bir araya gelen insanların oluşturduğu özerk bir teşkilattır. Kooperatifçilik ise; ekonominin ve toplumun vazgeçilmez bir sektörüdür. Kooperatifler, yerel kaynakları ve milli değerleri koruma ve geliştirmede lokomotif örgütlerdir. Sadece üyelerini kalkındırmakla kalmazlar, son kullanıcıya yani tüketiciye de sağlıklı ve uygun fiyatlı ürün sunmuş olurlar. Anlayacağınız kooperatifçilik; çok yönlü, yerel dinamikleri harekete geçiren ve sinerji oluşturan bir kazançtır.
Küreselleşen dünyada ulusal ve uluslararası düzeyde ayakta kalmak için bu modelin daha aktif hayata geçirilmesi şart ve gereklidir. Burada, özel sektöre bir rekabet veya karşıtlık söz konusu değildir. Kooperatifler zaten rekabetin anahtarıdır. Aynı zamanda dünyada gıda güvenliği kooperatifler tarafından sağlanmaktadır. Son yıllarda yaşanan küresel krizlerin (salgınlar, çatışmalar, doğal afetler, küresel ısınma vb.) etkileri tüm sektörleri ve ülkeleri sarmıştır. Bu krizlerde kooperatiflerin, diğer şirket ve ticari oluşumlara göre ne denli güçlü olduğu kanıtlamıştır. Zira kooperatiflerin odağında öncelik kâr değil, insan ve katma değeri olan yerel ürün yer alır.

Dünyada kooperatifçiliğin durumu nedir?
Dünyadaki kooperatifçiliğin durumunu, örneklerle vermek daha anlaşılır olacaktır sanırım. Uluslararası Kooperatifler Birliğinin (ICA) yayımladığı verilere göre; ABDde 4 kişiden 1i, Kanadada 3 kişiden 1i, Norveçte 3 kişiden 1i, Japonyada her 3 aileden 1i kooperatiflere ortaktır. Yeni Zelandada yetişkin nüfusun yüzde 40ı, Malezyada toplam nüfusun yüzde 24ü kooperatif ortağıdır. Almanyada, kooperatif üyesi olan yaklaşık 21 milyon insan vardır.
Dünyada kooperatifçilik yaygın olarak birçok alanda uygulanmaktadır. Sadece AB ülkelerinde 250 bin adet kooperatif bulunmaktadır. Bu kooperatiflerdeki ortak sayısı 163 milyondur. 5,4 milyon kişi bu kooperatiflerde doğrudan istihdam edilmektedir. Avrupada kooperatifler bazı sektörlerde çok daha aktif durumdadır. Tarımsal pazarın Hollandada yüzde 83ü, Finlandiyada yüzde 79u, İtalyada yüzde 55i, Fransada yüzde 50si; bankacılığın Fransada yüzde 50si, Finlandiyada yüzde 35i, Avusturyada yüzde 31i, Almanyada ise yüzde 21i kooperatifler tarafından yürütülmektedir.
Finansal kooperatifler ise yaklaşık 857 milyon insana hizmet etmektedir. Bu kooperatifler, dar gelirliler için küresel olarak günlük 2 dolarlık yoksulluk sınırının altında yaşayan 80 milyon müşteriye hizmet etmektedirler. Kooperatifler görüldüğü üzere en büyük mikro finans hizmeti sağlayıcılarıdır. Ayrıca kooperatifler, kırsal kalkınmada büyük bir rol oynarlar. Tahminlere göre küresel tarım ürünlerinin yüzde 50si kooperatifler aracılığıyla pazarlanmaktadır.

Peki ülkemizde kooperatifçiliğin tarihçesi ve günümüzdeki durum nedir?
Atatürk, her zaman Milli ekonominin temeli ziraattır (tarımdır.) sözüyle, Türkiyede ekonomik kalkınmanın nereden başlayacağını da işaret etmiştir. Ayrıca Türkiye gibi büyük sermayelerden yoksun, Avrupanın muazzam sermaye ve sanayisi ile ulusal olmayan aracıların saldırılarına karşı, ulusal ekonomiyi korumaya zorunlu bulunan bir memlekette, kooperatiflerin kurulması kesinlikle ulusal bir ihtiyaçtır. diyerek ülkedeki kooperatifçiliğin gelişmesi için gösterdiği çabalar övgüye lâyıktır.
1936 yılında, nihayet karşımıza ilk uygulamalı kooperatifçilik örneği çıkar. Atatürkün kurdurduğu, İçelin (Mersin) Tekir köyündeki çiftliğinin çevresindeki 35 köylünün ortak çabasıyla bir kooperatif kurulur. İçerisinde bizzat Atatürkün de yer aldığı 35 imzalı dilekçe Ziraat Bankasına gönderilir. 1 numaralı üye ve ilk imzayı atan Atatürktür. Kooperatifin adı, ‘Silifke Kazası Tekir Çiftliği Tarım Kredi Kooperatifi olmuştur. Bu oluşum, Atatürkün kooperatifçiliğe olan inancının bir ürünüdür. Üstelik ilk kez, modern tarım ve yöntemlerinin uygulanmasına da rehberlik etmiştir.
Kooperatifçilik, ortak çalışma ve yardımlaşma anlamına gelen ve aslında ahilik sistemi ve imece usulü çalışma şekliyle bizim tarihimizin ve kültürümüzün yabancı olmadığı bir mekanizmadır. Ülkemizde, ekonomik ve sosyal yapının gereği olarak en fazla kurulan kooperatifler tarım satış, tarım kredi, pancar ekicileri, sulama, esnaf kefalet, tüketim yapı ve köy kalkınma kooperatifleri olmuştur. Türkiyenin bir tarım ülkesi olması, tarımsal kooperatifçiliğin önemini arttırmaktadır. Ülkemiz kooperatifçiliği henüz gelişmiş ülkeler seviyesinde olmasa bile gelişmekte olan bir sektör durumundadır. Her geçen gün yeni kooperatifler kurulmakta ve yayılmaktadır. Özellikle son zamanlarda kadınlarımızın kurdukları tüketim kooperatifleri dikkat çekicidir.

Her alanda kooperatif kurulabilir mi?
Tabii ki. Yeter ki o alanda ya da o üründe ekonomik bir potansiyel olabilsin. Bu bir el-işi yapan kadınlara özgü bir kooperatif bile olabilir. Tabii ki, en yaygın olanı tarım ürünlerinin değerlendirilebilmesi üzerine olan kooperatifleşme örnekleridir. Bu örneklere, tarım ile ilgili olduğu için hayvancılık, balıkçılık, arıcılık, orman ürünleri ve hatta zanaat ürünleri de dâhildir. Tarım-dışı kooperatifler ise daha çok işletme mantığı ile kurulurlar. Bunların da en yaygın olanı, bildiğiniz gibi arsa, konut ve bina kooperatifleridir. Konumuzla ilgili bazı net kooperatif örnekler verebilirim; Pancar Ekicileri Kooperatifi, sulama kooperatifleri, sebze kooperatifleri, tarım satış kooperatifleri, su ürünleri kooperatifleri gibi.

Son olarak günümüz kooperatifçiliği üzerine neler söylemek istersiniz?
Sadece kooperatifçilik değil tarım üzerine de söyleyeceklerim var. Tarım zaten ülkeler için vazgeçilmez bir ekonomik sektördür. Tarımsız bir hayat düşünülemez. Kooperatifler ise tarımın vazgeçilmez unsurlarıdır. Kooperatifler, tüm ülkelerde mevcuttur ve dünya genelinde 1 milyardan fazla insana hizmet ettikleri tahmin edilmektedir. Birçok farklı biçimde ve tüm sektörlerde faaliyet göstermektedirler.Kooperatifler; ihtiyaç duyuldukları her yerde kurulabilmeleri avantajına sahip olmaları nedeniyle yoksulluğun azaltılmasında etkin bir araçtırlar. Ticaret hacimleri, gelişen ve gelişmekte olan ülkelerin gayrisafi yurtiçi milli hâsıla rakamlarının yüzde 3-10u oluşturmaktadır.
Gerek sosyal hayatta ve gerekse ekonomik hayatta, herkesin birbirlerinin farklılıklarına saygı göstererek hep beraber ve birlikte yaşamın teminine yönelik çalışmalarda kooperatifçilik kültürünün yaygınlaştırılmasının ve derinleştirilmesinin rolü büyüktür. Zira kendi kendine yardım ve dayanışma gibi iş birlikçi değerlerle ve sosyal sorumluluk etik değerleriyle sürdürülen, insan merkezli bir iş modeli olan kooperatifçilik, aynı zamanda günümüzde insanlığın ihtiyaç duyduğu örgütlenmedir.

#KOOPERATİFÇİLİK